Α. Το 1970, με την ίδρυση του ΟΑΘ η αρμοδιότητα της αποχέτευσης ομβρίων υδάτων, της αντιπλημμυρικής προστασίας και της διαχείρισης των ρεμάτων του ΠΣΘ περιήλθε στον νεοσύστατο τότε Οργανισμό. (άρθρο 2 ΝΔ 787/1970 Σκοπός του Οργανισμού τούτου είναι η κατασκευή, συντήρησις, διοίκησις, λειτουργία και εκμετάλλευσις του δικτύου αποχετεύσεωςακαθάρτων και ομοβρίων υδάτων και η εκτέλεσις έργων διευθετήσεως χειμάρρων αντιπλημμυρικής προστασίας και η συντήρησις της περιφερειακής τάφρου της περιοχής πόλεως Θεσσαλονίκης).
Στη συνέχεια με το ΠΔ 157/97 (ΦΕΚ Α 130/75) το Νομικό πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου με την επωνυμία Οργανισμός Αποχετεύσεως Θεσσαλονίκης μετετράπη σε ανώνυμο εταιρεία με την επωνυμία Οργανισμός Αποχετεύσεως (ΟΑΘ) ΑΕ αργότερα δε δυνάμει του άρθρου 20 του Ν.2651/98 (ΦΕΚ Α’ 248/98) συνεστήθη ανώνυμη εταιρεία με την επωνυμία Εταιρεία Υδρευσης και Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης (ΕΥΑΘ) ΑΕ), από συγχώνευση του Οργανισμού Αποχετεύσεως Θεσσαλονίκης (ΟΑΘ) ΑΕ με τον Οργανισμό Υδρεύσεως Θεσσαλονίκης (ΟΥΘ) ΑΕ. Η ΕΥΑΘ ΑΕ ήταν η μοναδική κυρία της περιφερειακής τάφρου και όλων των ρεμάτων της περιοχής Θεσσαλονίκης καθώς και των εκτάσεων οι οποίες προέκυψαν ή προκύπτουν άνωθεν της παλαιάς κοίτης των ρεμάτων συνεπεία εκτελέσεως τεχνικών έργων καλύψεως ή διαρρυθμίσεως ή μετατοπίσεώς τους ήταν η εταιρεία Ύδρευσης και Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης στην περιουσία της οποίας ανήκαν όλα τα παραπάνω ακίνητα.
Όταν με τον Ν.2937/2001 ρυθμίστηκαν θέματα της ΕΥΑΘ Α.Ε. και δημιουργήθηκε η ΕΥΑΘ ΠΑΓΙΩΝ, η ιδιοκτησία των υδατορεμάτων πρώην ΟΑΘ, που ήδη είχαν περιέλθει στην ΕΥΑΘ ΑΕ μεταβιβάσθηκε στα πάγια της ΕΥΑΘ ΠΑΓΙΩΝ (υπ’ αριθμ. 13565/ ΔΕΚΟ 236/25-2-2003 απόφαση Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών) ενώ η αρμοδιότητα της αποχέτευσης ομβρίων υδάτων και της αντιπλημμυρικής προστασίας στην περιοχή αρμοδιότητας της ΕΥΑΘ Α.Ε., μεταβιβάστηκε στο Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ (νυν Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών).
Ειδικότερα σύμφωνα με την υπ’ αριθμ. 13565/ ΔΕΚΟ 236/25-2-2003 απόφασης Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών (ΦΕΚ 264/5-3-2003), «…Ως τέτοιες εκτάσεις νοούνται όχι μόνο αυτές που προκύπτουν με την εκτέλεση τεχνικών έργων μετά τη σύσταση του τέως ΟΑΘ αλλά και αυτές που προέκυψαν με εκτέλεση έργων πριν από τη σύστασή του. Από τις διατάξεις αυτές εξαιρούνται οι εκτάσεις που προέκυψαν με τον παραπάνω τρόπο και μέχρι την 31 Δεκεμβρίου 1990 και μεταβιβάσθηκαν νόμιμα, κατά κυριότητα, από το Δημόσιο ή τους Δήμους ή τις Κοινότητες, σε τρίτους».
Για τον προσδιορισμό της έκτασης της ιδιοκτησίας της ΕΥΑΘ ΠΑΓΙΩΝ, οι παραπάνω διατάξεις παραπέμπουν σε παλαιά διαγράμματα που συντάχθηκαν ακόμα και πριν τη σύσταση του ΟΑΘ και επομένως πριν τη σύνταξη του πρωτοκόλλου παράδοσης-παραλαβής των ρεμάτων από το Ελληνικό Δημόσιο.
Β. Παράλληλα σύμφωνα πάντα με τον νόμο 2937/2001 (άρθρο 24 παρ. 2) μεταβιβάσθηκε και η αρμοδιότητα της αποχέτευσης ομβρίων υδάτων και της αντιπλημμυρικής προστασίας στην περιοχή αρμοδιότητας της ΕΥΑΘ Α.Ε., στο Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ (νυν Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών). Ενώ με την παράγραφο 4 του ίδιου νόμου η αστυνόμευση των συστημάτων υδρεύσεως της ΕΥΑΘ ΑΕ και της ΕΥΑΘ Παγίων, ως και η κατά τις διατάξεις του από 18/21.3.1924 διατάγματος περί κωδικοποιήσεως του Ν.2853/22 (ΦΕΚ 61Α) αστυνόμευση δημοσίων υδάτων στην γεωγραφική περιοχή, για την οποία ισχύει το αποκλειστικό δικαίωμα της παρ. 1 του άρθρου 20, συνιστά αρμοδιότητα του κράτους και ασκείται δια των συνεστημένων οργάνων του.
Γ. Με Π.Δ 30/2007 η αρμοδιότητα της αντιπλημμυρικής προστασίας της πόλης μεταβιβάστηκε στην ΕΥΔΕ Θεσσαλονίκης, η οποία καταργήθηκε το 2014.
Δ. Με βάση τις διατάξεις του Ν.3852/2010, η αρμοδιότητα για τον σχεδιασμό, τη μελέτη, τη κατασκευή και συντήρηση, αντιπλημμυρικών έργων μεταφέρεται στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας (ΠΚΜ). (ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε΄ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ – Άρθρο 186 Αρμοδιότητες Περιφερειών – παρ. ΣΤ εδάφιο 3)
Ε. Με τον Ν.4258/2014 άρθρο 7 ” Έργα αντιπλημμυρικής προστασίας 1. Οι Υπηρεσίες του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, καθώς επίσης και οι υπηρεσίες του Υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων και οι αρμόδιες Υπηρεσίες της Αποκεντρωμένης Διοίκησης ή της Περιφέρειας, μπορεί να μελετούν και να εκτελούν έργα διευθέτησης / αντιπλημμυρικής προστασίας και εργασίες συντήρησης σε υδατορέματα ή να τα αναθέτουν, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις……”
ΣΤ. Σύμφωνα με το Π.Δ.109/2014, την ευθύνη, για την απρόσκοπτη και ομαλή ροή εντός της κοίτης του ρέματος με τον καθαρισμό και την συντήρηση αυτής (αντιπλημμυρική προστασία) την έχει η ΕΥΔΕ ΚΥΥ ΤΚΕ Θεσσαλονίκης.
Ζ. Σύμφωνα με την παράγραφο 2 του άρθρου 9 του αυτού ΝΔ 787/70 όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 3 του Ν.59/75 ορίσθηκαν τα εξής:
«Εις την περιουσίαν του ΟΑΘ ανήκουν ομοίως αι εκ της δια τεχνικών έργων καλύψεως ή διαρρυθμίσεως ή μετατοπίσεως ρεμάτων προκύψασαι ή προκύπτουσαι εκτάσεις άνωθεν της παλαιάς κοίτης των ρευμάτων, ως αυται καθορίζονται εις κτηματολόγια ή τοπογραφικά σχέδια ή άλλως πως μετά των εκατέρωθεν της κοίτης ταύτης παλαιόθεν χρησιμοποιουμένων ως κοινοχρήστων διαβάσεως ή κοινοχρήστων χώρων εν γένει, εφαρμοζομένων ως προς την τακτοποίησιν πασών των εκτάσεων τούτων, των κειμένων περί σχεδίων πόλεων διατάξεων. Ως τοιαύται εκτάσεις νοούνται ου μόνον οι προκύπτουσαι δια εκτελέσεως τεχνικών έργων μετά την σύστασιν του ΟΑΘ, αλλά και αι προκύψασαι δια εκτελέσεως τοιούτων έργων προ της συστάσεως του Οργανισμού. Αι εκ των εκτάσεων τούτων χαρακτηριζόμεναι κατά τα περί σχεδίων πόλεων διατάξεις ως κοινόχρηστοι διατίθενται υπό του ΟΑΘ άνευ οιασδήποτε αποζημιώσεως ή ανταλλάγματος.»
Η διάταξη αυτή διατηρήθηκε σε ισχύ ως ειδική διάταξη που αφορά περιουσιακά στοιχεία της ΕΥΑΘ ΑΕ, τα οποία μεταβιβάστηκαν την ΕΥΑΘ Παγίων, σύμφωνα με την παρ. 2, άρθρο 23 του Ν.2937/2001 (ΦΕΚ 169/τ. Α’/26-7-2001).
Σύμφωνα λοιπόν με το νόμο και την αναπτυχθείσα θεωρία οι εκτάσεις αυτές προσλαμβάνουν αυτοδίκαια την ιδιότητα του κοινόχρηστου από την έγκριση του ρυμοτομικού σχεδίου (βλ Χορομίδη το δίκαιο της πολεοδομίας και του Πολεοδομικού Σχεδιασμού έκδοση 2002, σελ 134).
Ως κοινόχρηστο δηλαδή πράγμα εκτός συναλλαγής ανήκει στον αρμόδιο Δήμο όσο διατηρεί την ιδιότητα του κοινόχρηστου σύμφωνα με το άρθρο 966 και 967 ΑΚ. Η ερμηνεία που δόθηκε και από τον άλλοτε ΟΑΘ μετά τη σύστασή του ήταν ότι οι εκτάσεις αυτές που αποκτούν την ιδιότητα του κοινόχρηστου περιέρχονται αυτοδικαίως στους Δήμους χωρίς να απαιτείται άλλη ενέργεια της Διοίκησης και ότι για τη μετάσταση της κυριότητας μιάς τέτοιας έκτασης σε δήμο ή κοινότητα δεν είναι αναγκαία η έκδοση πράξης τακτοποίησης εφόσον από το διάταγμα ρυμοτομίας η έκταση αυτή χαρακτηρίζεται οριστικά κοινόχρηστη.
Στις περιπτώσεις δηλαδή που υπάρχει στο διάταγμα ρυμοτομίας, χαρακτηρισμός μιας έκτασης ως κοινόχρηστης θεωρείται ότι η κυριότητα αυτής της έκτασης μεταβιβάζεται αμέσως και αυτοδικαίως και εφόσον βέβαια αυτή εξακολουθεί να διατηρεί τον χαρακτηρισμό της ως κοινόχρηστη. (βλ και απόφαση 2494/80 ΣΤΕ).
Η. Στην παραπάνω περίπτωση:
- Την ευθύνη για την καθαριότητα του ρέματος, αλλά και την ευθύνη της γενικής καθαριότητας και συντήρησης του χώρου (κλάδεμα δέντρων, καθαρισμός κλπ.), έχει ο εκάστοτε Δήμος ως χώρος χαρακτηρισμένος «Κοινόχρηστο Πράσινο», σύμφωνα με το άρθρο 75 του Ν.3463/2006 -κώδικας Δήμων και Κοινοτήτων σε συνδυασμό με το άρθρο 94 του Ν.3852/2010, όπου αναφέρεται ότι μεταξύ των αρμοδιοτήτων των Δήμων είναι και η καθαριότητα όλων των κοινόχρηστων χώρων της εδαφικής τους περιφέρειας.
- Την ευθύνη αστυνόμευσης για τυχόν ανθρώπινες ή άλλες παρεμβάσεις στα ρέματα τις έχει η αρμόδια Περιφέρεια και συγκεκριμένα η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας με τις αρμόδιες υπηρεσίες της (άρθρο 186 κεφάλαιο ΣΤ περ. 15 Ν.3852/2010).
- Την ευθύνη, για την απρόσκοπτη και ομαλή ροή εντός της κοίτης του ρέματος με τον καθαρισμό και την συντήρηση αυτής (αντιπλημμυρική προστασία) την έχει η ΕΥΔΕ ΚΥΥ ΤΚΕ Θεσσαλονίκης (Π.Δ.109/2014).
Θ. Με την σύνταξη του Εθνικού Κτηματολογίου για τις περιοχές του ΠΣΘ στα ανοικτά ρέματα εμφανίζονται στις εγγραφές ιδιοκτήτες η ΕΥΑΘ ΠΑΓΙΩΝ στο σύνολο κτηματογράφησής τους ή κατά τμήματα, ο οικείος Δήμος κατά τμήματά τους ανάλογα με την θεώρηση της χρήσης ως κοινόχρηστης και καταπατητές όμοροι ιδιοκτήτες για τους οποίους πρέπει να γίνουν ενστάσεις ή αγωγές για την απαλοιφή της εγγραφής τους.
